دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی:
تنوع زیستی به معنی گوناگونی در بین و درون جمعیت‌های موجودات زنده، زیستگاه‌ها، عادات و رفتارهای آنان است. تنوع زیستی اصل حیات محسوب می‌شود. بر این اساس، هر موجود زنده روی کره زمین، منحصر به فرد است و باعث غنای طبیعت می‌شود. بنابراین، تنوع زیستی دارای اجزای ضروری برای تمام خدماتی است که باعث پایداری و تنظیم محیط زیست می‌شوند و منابع، سرپناه و مزایای معنوی و روانشناختی به انسان ارائه می‌دهند. تنوع زیستی دامنه وسیعی از گوناگونی های از تنوع در ژن‌ها و کروموزوم‌ها تا حیوانات، گیاهان و اکوسیستم‌ها را در بر می‌گیرد و شبکه‌ای از حیات است که تمام برهم‌کنش‌های اکولوژیکی را مدیریت می‌کند.
با از بین رفتن اجزای تنوع زیستی از قبیل گونه‌ها و زیستگاه ها، انعطاف‌پذیری اکوسیستم کاهش می‌یابد و خدمات ارائه شده توسط آن، مختل می‌گردد. به همین دلیل با انقراض یک گونه یا گروهی از گونه‌ها به دلایلی مانند بهره‌برداری بیش از حد یا تخریب زیستگاه، ممکن است خدمات ارزشمند ارائه شده توسط آن گونه یا فرصت‌هایی که آن گونه برای بهبود زندگی در اختیار ما قرار می‌داد، حذف شود.
با وجود اهمیت حیاتی تنوع زیستی برای تمام موجودات روی کره زمین، این تنوع با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال از بین رفتن است. ارزیابی اکوسیستم طی هزار سال که حاصل بررسی 13660 متخصص از سراسر دنیاست، بیانگر آن است که به دلیل فعالیت‌های بشر، تغییرات تمام اکوسیستم‌ها چشمگیر است.
به دنبال مخاطرات فراوانی که از اواسط قرن بیستم و به دنبال گسترش فعالیت‌های صنعتی و آثار منفی آن بر محیط زیست و سلامت انسان ایجاد گردید، کشورهای مختلف در پی یافتن راهکاری بین‌المللی و فراگیر برای کاهش تبعات ناشی از فرایندهای انسانی مضر بر محیط زیست و تنوع زیستی نمودند. در سال 1987 شورای حکام برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP) تصمیمی را مصوب نمود که منجر به تشکیل یک گروه تخصصی در حوزه تنوع زیستی به نام "گروه کاری ویژه خبرگان تنوع زیستی" شد. طی اولین جلسه در سال 1988 در این کارگروه تدوین یک موافقت‌نامه قانونی الزام‌آور درباره تنوع زیستی مورد توافق قرار گرفت.
سال 1989، کارگروهی از خبرگان فنی و حقوقی برای ایجاد کنوانسیون تنوع زیستی ملل متحد تشکیل شد که دو سال بعد در سال 1991 به "کمیسیون مذاکرات بین‌الدول" ارتقاء یافت. در 22 مِی سال 1992، این کمیسیون پس از هفت جلسه در شهر نایروبی کشور کنیا، متن قانونی و الزام‌آور CBD را تصویب کرد. بر این مبنا، هر سال روز 22 مِی به عنوان روز بین‌المللی تنوع زیستی جشن گرفته می‌شود.
در ژوئن 1992 اجلاس سران کشورها در ریودوژانیرو برزیل برگزار شد. در این کنفرانس 178 کشور، سران 118 کشور، تقریبا 1400 سازمان غیردولتی شامل نمایندگان گروه‌های بومی، گروه‌های زنان، گروه‌های محیطی و فعالان محیط زیست حضور داشتند. این اجلاس که در نوع خود بی‌سابقه و بزرگترین نشست بین‌الدول در تاریخ مباحث زیست محیطی بود، اثر عمیقی بر سیاست بین‌الملل و بسیج جامعه مدنی داشت.
اهداف کنوانسیون تنوع زیستی:
اهداف کنوانسیون تنوع زیستی بسیار جامع است تا منجر به ارتقای حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع تنوع زیستی شود. با تاکیدCBD ، حفاظت از تنوع زیستی، نگرانی عمومی و مشترک بین افراد است. اما تایید می‌کند که ملل مختلف نسبت به منابع زیستی قلمروشان حق مالکیت مطلق دارند و باید اولویت‌های مهم مرتبط با توسعه اقتصادی و اجتماعی و همچنین فقرزدایی را مورد توجه قرار دهند.
این کنوانسیون تمام اکوسیستم‌ها، گونه‌ها و منابع ژنتیکی را پوشش می‌دهد و اصولی را برای تسهیم عادلانه منافع حاصل از بهره‌برداری منابع ژنتیکی تعیین می‌کند. این کنوانسیون حوزه‌های در حال گسترش سریع فناوری زیستی را نیز پوشش می‌دهد و به توسعه و انتقال تکنولوژی، تسهیم منافع و ایمنی زیستی توجه دارد. در مجموع سه هدف اصلی این کنوانسیون عبارتند از:
- حفاظت از تنوع زیستی
- بهره‌برداری پایدار از تنوع زیستی
- تسهیم عادلانه منافع حاصل از منابع ژنتیکی
الحاق دولت جمهوري اسلامي ايران به این کنوانسیون، در جلسه روز یکشنبه ششم خرداد ماه 1375 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 13 خرداد ماه 1375 به تأیید شورای نگهبان رسیده است و بر این اساس، دولت جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی به این کنوانسیون ملحق گردید.
دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی مطابق با دستور چهارم مصوبه چهل و پنجمین نشست هیات امنای سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی که در تاریخ 1397/12/21 به منظور هماهنگی در میان موسسات و واحدهای تابعه وزرات جهاد کشاورزی با اهداف و دستاوردهای کنوانسیون تنوع زیستی در مرکز ملی مدیریت منابع ژنتیکی کشاورزی و منابع طبیعی تشکیل گردیده است. مهمترین وظایف این دبیرخانه عبارتند از
- ترویج و توسعه مفاهم حفاظت از تنوع زیستی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی کشور
- جریان سازی تنوع زیستی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی
- همکاری در تهیه گزارشات و دستاورهای حوزه تنوع زیستی کشاورزی و منابع طبیعی
- هماهنگی میان فعالیت‌های تنوع زیستی و تنوع ژنتیکی کشاورزی و منابع طبیعی
- مشارکت در برنامه‌ها، جلسات و رویدادهای جهانی مرتبط با تنوع زیستی
مسئول دبیرخانه کنوانسیون تنوع زیستی: سرکارخانم دکتر شیرین محمودی